پیشزمینه منظور از جابه جایی یا همان دررفتگی شانه خارج شدنسر استخوان بازو از حفره، مفصلی شانه می باشد که نسبت به افراد عادی در ورزشکارانبشدت شایع است. مفصل شانه شایعترین مفصل بدن است کهدچار در رفتگی و جابجایی میگردد. 96% موارد جابجایی در اثر ضربهایجاد می شوند.جابجایی شانه می تواند به سمت جلو، بالایا پائین یا عقب باشد که در 85% موارد سر استخوان بازو به سمت جلو جابه جا می گردد.جابه جایی شانه 50-45% ازموارد جابه جایی مفاصل بدن را تشکیل می دهد. آناتومی کاربردی
مفصل شانه از قرارگیریسربزرگ استخوان بازو داخل حفره گلنوئید استخوان کتف بوجود می آید این مفصل توسطکپسول مفصلی پوشیده می شود. حفره مفصلی شانه توسط دو لایه عضلات سطحی و عمقی پوشیدهمی شود لایه عمقی را عضلات گرداننده شانه ( Rotator cuff ) می سازند که 4 عضله کوچکمی باشند که سبب چرخش به داخل و خارج مفصل شانه می شوند و مفصل را از اطراف حمایتهم می کنند. تاندونهای این عضلات با کپسول مفصل شانه در هم می آمیزند. لایه سطحی راعضله دلتوئید تشکیل می دهد
بیومکانیک ورزشی
هر نیروی وارده در ورزشبه مفصل شانه امکان دارد منجر به در رفتگی شانه شود.میزان ریسک بروز این مسأله درصورت وجود سابقه قبلی در رفتگی یا شلی مفصلی افزایش می یابد. در بهم خوردن شدید درورزش ریسک این مسأله زیاد است. بطور کلی هر نوع ورزشی که در آن در سرعت بالا ناگهانسرعت کم شده و نیرو به بازو منتقل شود احتمال دررفتگی زیاد است مثل دوچرخه سواری،شیرجه.
شرح حال
بطور معمول با شرح حالمی توان نوع دررفتگی را براحتی مشخص نمود. تعیین نوع دررفتگی با پرسیدن وضعیتدست هنگام ضربه براحتی شناسایی می گردد. معمولاً دررفتگی به جلو هنگامی رخ میدهد کهدست و آرنج باز و بازو به خارج چرخیده و دور از بدن است مثل هنگامی که با دست رویزمین می افتیم. دررفتگی به سمت عقب با اعمال نیرو از روبرو در حالیکه دست در کناربدن و به سمت داخل چرخیده است رخ می دهد. چنانچه فرد بعد از تشنج یا شوکالکتریکی آمده است حتماً باید به دررفتگی خلفی مشکوک شد. دررفتگی به سمت پائیننادر است.سابقه دررفتگی قبلی پرسیده شود که داشته یا خیر.
معاینه
چنانچه دررفتگی وجودداشته باشد فرد درد شدیدی دارد و ممکن است نتوان مفصل را حرکت داد. در دررفتگیقدامی می توان سر بازو را لمس نمود و دامنه حرکات کاهش دارد. بخصوص در حرکت به خارج ( abduction ) و چرخش به داخل ( internal rotation ) . فرد معمولاً بازو را در حالتکمی دور از بدن و چرخش به خارج نگه می دارد. دررفتگی به عقب تشخیص مشکلتری ازقدامی دارد. بازو معمولاً در وضعیت چرخش به داخل و در کنار بدن می باشد. دامنهحرکات کاهش یافته است بخصوص در حرکت چرخش به خارج و به سمت جلو.معاینه کامل عصبیعضلانی بایدصورت گیرد.
تصویربرداری رادیوگرافی: نمای Anteroposterior : به بیمار می گوئیم ْ45-30 خم شودبطوریکه استخوان کتف وی موازی کاست رادیوگرافی قرار گیرد. این سبب می گردد که یکعکس AP در صفحه استخوان کتف گرفته شود در حالت نرمال یک فضای خالی بین سر بازو وحفره گلنوئید قرار دارد که در حالت در رفتگی این فضا وجود ندارد. چنانچه عکس AP در صفحه بدن گرفته شود امکان دارد دررفتگی های خلفی را نشان ندهد. نمای طرفی ( lateral ) :نمای AP نشان می دهد دررفتگی داریم یا خیر. اما نمای طرفی جهت آن را کهبه جلویا عقب می باشد را نشان می دهد. ام ارآی:در افراد مسن یا میانسال که احتمال پارگی رباطهای عضلاتچرخاننده شانه بدنبال جابجایی شانه زیاد است چنانچه دامنه حرکات بهبود نیابد یا دردرفع نگردد MRI برای تشخیص آسیب این رباطها لازم است. چانچه گادولینیوم MRI انجامشود بهتر است. درمان فازحاد: بعد از جا انداختن باید دست به مدت 3-1 هفتهتوسط بانداژ بی حرکت باشد. در این مدت فرد باید تمرین های دامنه حرکتی را برایمفاصل آرنج – مچ دست و دست انجام دهد.درمان جراحی معمولاً برای ورزشکارانی که نیاززیاد به استفاده از اندام فوقانی در ورزش خاص خود دارند توصیه می گردد و در افراد
معمولی نیازی نیست. فازبهبودی: بعد از دوره بی حرکت سازی حرکات غیر فعال شانهشروع می گردد ( حرکات توسط فرد دیگر ) در افراد پیر بعد از 1 هفته بی حرکتی بایدحرکات غیر فعال شروع شوند زیرا افراد مسن مستعد خشکی مفصل هستند. هدف از این حرکاتدستیابی به چرخش به خارج 30 درجه و جلو آوردن دست به میزان 90 درجه در سه هفته اولو دستیابی به 40 درجه چرخش به خارج و بالا آوردن دست تا 240 درجه در سه هفتم دوم است. درمان جراحیدر مورد ورزشکارانی که در این فاز ناپایداری علامتدار مفصلی را نشان می دهند انجاممی گیرد. فازنگهدارنده: در این فاز تقویت عضلات گرداننده شانه با اعمالوزن و حرکات فیزیوتراپیک صورت می گیرد. شنا کردن یک ورزش عالی برای این منظور میباشد.
بازگشت به تمرینات
• نباید تا زمان رفع کامل علائم ومحدودیتهای حرکتی مفصل شانه بعد از در رفتگی به رقابت بازگشت که این امر معمولاً دوالی سه ماه زمان نیاز دارد. عوارض • آسیب عروقی _ عصبی در ناحیه بازو و بدنبال دررفتگی • آسیب عضلانی همراهعضلات ناحیه بازو • عوارض ناشی از شکستگی در همراهی شکستگی و در رفتگیشانه
•استعداد به در رفتگی های مکرر : بهخصوص در افراد زیر 18 سال چنانچه یک بار در رفتگی قدامی رخ دهد بسیار مستعد به بروزمجدد آن هستند و چنانچه این امر سه الی چهار بار تکرار گردد نیاز به جراحی برایپایدار کردن مفصل شانه داریم.
پییش آگهی
سن بروز این آسیبمهمترین فاکتور بیان کننده بروز مجدد است. افراد جوان بیشتر مستعد بروز مجدد میباشند. اگر در دوران نوجوانی رخ دهد احتمال بروز مجدد تا 90% می رسد در افراد بالای 40 سال ریسک بروز مجدد 15-10% می باشد.اغلب بروزهای مجدد در عرض 2 سال اول بعد ازآسیب اولیه رخ می دهد